Hiện nay, tình trạng những đội dân phòng lợi dụng việc người tham gia giao thông thiếu những hiểu biết về pháp luật mà thực hiện nhiều hoạt động như yêu cầu dừng xe khi người tham gia giao thông đang lưu hành để kiểm tra giấy tờ, xử phạt nhiều trường hợp,… Đây đang là vấn đề nhận được rất nhiều sự quan tâm của người dân bởi nếu nắm bắt không kỹ sẽ “ tiền mất – tật mang” oan khi tham gia giao thông. Để giúp đỡ bạn trong việc tiếp cận và cập nhật những quy định của pháp luật, trong bài viết dưới đây chúng tôi sẽ cung cấp cho quý khách thông tin về dân phòng là ai? dân phòng có được xử phạt giao thông không ?
1. Dân phòng là ai?
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì hiện nay, vẫn chưa có quy định một cụ thể, đầy đủ và thống nhất nào về lực lượng dân phòng mà chỉ có những quy định về “Đội dân phòng” dựa trên quy định của Luật Phòng cháy, chữa cháy. Cụ thể, tại khoản 5 Điều 3 Luật Phòng cháy và chữa cháy 2001 quy định rõ: “ Đội dân phòng được hiểu là một tổ chức bao gồm những người cùng tham gia hoạt động phòng cháy và chữa cháy và thực hiện giữ gìn an ninh trật tự ở nơi cư trú.” Dựa theo khái niệm trên, chúng ta có thể hiểu rằng đội dân phòng được thành lập với hai chức năng, nhiệm vụ chính là tham gia vào hoạt động phòng và chữa cháy và thực hiện giữ gìn trật tự, an ninh tại nơi cư trú.
Tại nghị định 79 của Chính phủ thì lực lượng dân phòng đã được thành lập dựa theo Luật phòng cháy chữa cháy. Cụ thể, tại mỗi tổ dân phố, khu phố hay ấp thì được thành lập một đội. Đội Dân phòng là một tổ chức quần chúng bao gồm những con người hoạt động tích cực, có sự tín nhiệm và giới thiệu của người dân hay tự nguyện đăng ký tham gia vào công tác giữ vững an ninh, trật tự, phòng – chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn và góp phần vào công cuộc xây dựng , thực hiện phong trào toàn quân, toàn dân bảo vệ an ninh của Tổ quốc tại địa bàn cơ sở. Tuy nhiên, tuy có thực hiện thành lập lực lượng dân phòng nhưng về cơ bản, trên thực tế thì đều do lực lượng có nhiệm vụ bảo vệ tổ dân phố hoặc do lực lượng công an đảm nhiệm.
2. Dân phòng có được dừng xe kiểm tra không?
Đội dân phòng mang trong mình những chức năng, nhiệm vụ trực tiếp theo quy định cùng với việc phối hợp với lực lượng Công an, Quân sự và ban, ngành, đoàn thể, tổ chức quần chúng cấp xã trong thực hiện việc tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Bên cạnh đó, tham gia giải quyết tình hình đảm bảo an ninh, trật tự, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa phương; đây được xem là lực lượng nòng cốt tại phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.
Như đã phân tích ở trên phần 1, dân phòng có hai nhiệm vụ chính là tham gia hoạt động phòng cháy, chữa cháy và giữ gìn an ninh trật tự ở nơi cư trú. Dựa trên cơ sở của hai nhiệm vụ chính này mà pháp luật quy định cho lực lượng dân phòng hay bảo vệ dân phố những quyền hạn nhất định, cụ thể tại Nghị định 38/2006/NĐ-CP quy định quyền hạn của bảo vệ dân phố như sau:
– Bắt hay tước hung khí và áp giải những người phạm tội quả tang, người đang bị truy nã hay đang trốn thi hành hình phạt tù đến trụ sở Công an phường theo quy định của pháp luật.
– Yêu cầu việc chấm dứt ngay hành vi vi phạm và thực hiện việc thông báo với Ủy ban nhân dân và Công an phường kịp thời để đưa ra biện pháp xử lý đúng theo quy định của pháp luật đối với người đang thực hiện hành vi vi phạm trật tự công cộng – xây dựng-an toàn giao thông hay vi phạm các quy định về an toàn cháy nổ và người có hành vi vi phạm các quy định khác về trật tự, an toàn xã hội.
– Tham gia phối hợp cùng lực lượng Công an hay lực lượng chức năng thực hiện truy bắt người phạm tội hay người đang bị truy nã, trốn thi hành án….;thực hiện kiểm tra giấy chứng minh nhân dân hoặc các giấy tờ tuỳ thân khác của người tạm trú hoặc người có nghi vấn đến địa bàn khu phố được phân công phụ trách.
Bên cạnh đó, Theo quy định tại Khoản 2 Điều 9 Nghị định số 27/2010/NĐ-CP quy định nhiệm vụ của lực lượng Cảnh sát khác và Công an xã khi được huy động phối hợp với cảnh sát giao thông, bao gồm: “Thực hiện việc tuần tra, kiểm soát theo sự chỉ đạo, điều hành của Cảnh sát giao thông đường bộ kèm theo Kế hoạch cụ thể đã được các cấp có thẩm quyền phê duyệt trước; bên cạnh đó, xử phạt vi phạm hành chính theo đúng thẩm quyền khi thực hiện kiểm soát trật tự và an toàn giao thông đường bộ hay tuần tra mà Cảnh sát giao thông đường bộ không tham gia cùng; Thực hiện việc báo cáo, thống kê các vụ việc vi phạm hay vi phạm tai nạn giao thông đường bộ và báo cáo, thống kê các kết quả của hoạt động tuần tra và kiểm soát trật tự an toàn giao thông đường bộ theo sự phân công trong Kế hoạch đã được phê duyệt”.
Như vậy, theo quy định, lực lượng cảnh sát giao thông đường bộ là lực lượng chính có quyền kiểm soát người và phương tiện tham gia giao thông đường bộ và thực hiện xử lý các vi phạm về giao thông đường bộ. Những cảnh sát giao thông này là những người theo quy định đã được cấp biển hiệu kèm giấy chứng nhận là cảnh sát tuần tra và kiểm soát giao thông đường bộ của Bộ Công an. Khi làm nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát trong lĩnh vực giao thông đường bộ phải mang theo giấy chứng nhận và có nhiệm vụ phải xuất trình khi được yêu cầu rằng phải đeo biển hiệu trong quá trình thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát. Bên cạnh những người cảnh sát giao thông đường bộ thì vẫn còn một số lực lượng cũng có quyền hạn được dừng các phương tiện giao thông đang lưu thông để thực hiện nhiệm kiểm soát và tiến hành xử lý vi phạm pháp luật về giao thông đường bộ khi có hành vi vi phạm. Lực lượng cảnh sát khác ở đây bao gồm những lực lượng sau: (1)cảnh sát phản ứng nhanh (2) cảnh sát cơ động (3) cảnh sát trật tự (4)cảnh sát bảo vệ (5)cảnh sát quản lý hành chính về trật tự, an toàn xã hội; với công an xã – phường -thị trấn thì chỉ khi được triệu tập, huy động phối kết hợp với cảnh sát giao thông đường bộ theo kế hoạch đã được phê duyệt mới được quyền dừng phương tiện tham gia giao thông và tiến hành xử lý khi không có cảnh sát giao thông.
Như vậy, theo quy định của pháp luật về giao thông thì không có bất kì một quy định nào quy định rõ về quyền hạn của lực lượng dân phòng trong việc yêu cầu dừng phương tiện tham giao thông. Lực lượng dân phòng không được trao quyền được dừng xe để kiểm tra mà chỉ có quyền cùng tham gia , hỗ trợ và báo cáo với lực lượng công an hoặc lực lượng chức năng xử lý các vi phạm trật tự an toàn giao thông… nên dân phòng yêu cầu người dân khác dừng xe kiểm tra là hành vi lạm quyền và bất hợp phá, trái quy định của pháp luật. Trong trường hợp lực lượng dân phòng yêu cầu dừng xe bạn không cần phải chấp hành hiệu lệnh dừng xe trên. Khi lực lượng dân phòng vẫn cưỡng chế buộc dừng xe, cố tình thực hiện sai thẩm quyền bạn có thể báo với cơ quan chức năng để khiếu nại về việc này.
Tóm lại, trong trường hợp những đối tượng không thuộc các trường hợp quy định trên mà yêu cầu dừng xe kiểm tra thì có quyền từ chối để có thể tránh được những trường hợp bị mất hay lừa tiền oan,…
3. Dân phòng có được xử phạt giao thông không?
Như đã phân tích ở trên, pháp luật về giao thông đường bộ và xử lý vi phạm hành chính đã có những quy định cụ thể về các lực lượng được phép xử lý vi phạm trật tự an toàn giao thông. Theo đó, chỉ trong trường hợp công an phường đi làm nhiệm vụ và xử lý một số lỗi với hành vi vi phạm giao thông . Nếu có sự tham gia của lực lượng dân phòng đi cùng thì lực lượng dân phòng chỉ thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ và giúp đỡ lực lượng chính quy sắp xếp các phương tiện vi phạm để dễ dàng , thuận tiện trong xử lý.
Theo điều 7 TT 65/2020/TT-BCA : “ cảnh sát giao thông được xem là lực lượng thực hiện nhiệm vụ tuần tra và kiểm soát người , các phương tiện tham gia giao thông đường bộ và thực hiện xử lý vi phạm về giao thông đường bộ với người và phương tiện tham gia có hành vi vi phạm và tự chịu trách nhiệm trong quyết định của mình trước pháp luật …”
Một số trường hợp cần thiết phải huy động thêm lực lượng Cảnh sát khác như (1)Cảnh sát trật tự (2)Cảnh sát cơ động (3)Cảnh sát phản ứng nhanh (5)Cảnh sát bảo vệ (6)Cảnh sát quản lý hành chính và Công an xã phối kết hợp với Cảnh sát giao thông thực hiện tuần tra, kiểm soát và xử lý vi phạm về giao thông đường bộ.
Căn cứ trên các quy định đó thì lực lượng dân phòng không có thẩm quyền được xử phạt giao thông.Qua đó, có thể thấy, lực lượng dân phòng không được phép yêu cầu dừng xe để kiểm tra và xử phạt giao thông của người tham gia. Khi lực lượng dân phòng có những hành vi như trên thì có thể thông báo với các cơ quan có thẩm quyền để xử lý.
4. Xử phạt lực lượng dân phòng lạm quyền?
Hiện nay, lực lượng dân phòng xuất hiện có hành động đứng bắt, chặn, yêu cầu dừng xe và thực hiện kiểm tra người vi phạm giao thông khá nhiều trên nhiều tuyến phố, tuyến đường tại các tỉnh, nhất là tại các thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh,… khiến không ít người tham gia giao thông và người dân cảm thấy bức xúc và bất bình với lực lượng này vì tác phong làm việc không đúng chuẩn mực, lạm việc lạm quyền, lộng quyền nhiều trong khi thi hành công việc của mình.
Do vậy, khi người dân phát hiện dân phòng có những hành vi không đúng quy định theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của họ như yêu cầu dừng xe người tham gia giao thông, thực hiện xử phạt vi phạm hành chính với người tham gia giao thông …. Thì người dân có thể thông báo với các cơ quan có thẩm quyền để xử lý hay khiếu nại trực tiếp với cơ quan chức năng quản lý lực lượng dân phòng tại khu vực.
Hiện tại, theo quy định của pháp luật Việt Nam vẫn chưa có một quy định cụ thể dành riêng cho lực lượng dân phòng nên về xử phạt lực lượng dân phòng này khi họ có hành vi lạm quyền thì vẫn chưa có một chế tài riêng nào áp dụng. Tuy nhiên, có khi có những hành vi vi phạm, họ phải bị áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính với hành vi của mình. Bên cạnh đó, để cho lực lượng dân phòng có thể phát huy hết chức năng của mình thì lực lượng này cần phải được tập huấn về nghiệp vụ, ý thức việc thực hiện đúng quyền hạn và nhiệm vụ được quy định. Kết hợp với đó, lực lượng công an có trách nhiệm phải kiểm tra, giám sát, hướng dẫn nghiệp vụ thường xuyên.
Với những nội dung mà chúng tôi đã chia sẻ ở trên, hy vọng sẽ giúp ích cho quý khách cũng như cho tất cả mọi người có thêm những hiểu biết về quy định của pháp luật về vấn đề dân phòng có được xử phạt giao thông. Trong trường hợp quý khách còn có những thắc mắc cần giải đáp và tư vấn cụ thể hơn những vấn đề pháp lý liên quan, quý khách vui lòng liên hệ trực tiếp với công ty Luật Hùng Sơn của chúng tôi. Xin cảm ơn!
