Chương trình máy tính được bảo hộ như thế nào? Trong thời đại công nghệ số hiện nay, chương trình máy tính đóng vai trò vô cùng quan trọng trong mọi lĩnh vực của đời sống. Do đó, việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với chương trình máy tính là vấn đề thiết yếu để khuyến khích sáng tạo và phát triển khoa học kỹ thuật.
Chương trình máy tính là gì?
Khái niệm
Chương trình máy tính là tập hợp các hướng dẫn chi tiết. Được viết bằng ngôn ngữ mà máy tính có thể hiểu. Nhằm thực hiện một nhiệm vụ hoặc chức năng cụ thể nào đó. Nó đóng vai trò như “bộ não” điều khiển máy tính hoạt động. Giúp con người giao tiếp và tương tác với máy tính một cách hiệu quả.
Cấu trúc
Một chương trình máy tính cơ bản bao gồm các thành phần sau:
- Dữ liệu đầu vào: Là thông tin mà chương trình nhận được để xử lý.
- Mã nguồn: Là tập hợp các hướng dẫn chi tiết, được viết bằng ngôn ngữ lập trình, quy định cách thức xử lý dữ liệu đầu vào và tạo ra kết quả mong muốn.
- Dữ liệu đầu ra: Là kết quả xử lý của chương trình, được cung cấp cho người dùng hoặc hệ thống khác.
Phân loại
Chương trình máy tính được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, phổ biến nhất là theo chức năng:
- Phần mềm hệ thống: Quản lý và điều khiển hoạt động cơ bản của máy tính, ví dụ như hệ điều hành, trình biên dịch, trình thông dịch.
- Phần mềm ứng dụng: Thực hiện các nhiệm vụ cụ thể cho người dùng, ví dụ như phần mềm văn phòng, phần mềm đồ họa, phần mềm trò chơi điện tử.
- Phần mềm trung gian: Kết nối và tương tác giữa các phần mềm khác nhau, ví dụ như trình duyệt web, máy chủ web.
Chương trình máy tính được bảo hộ như thế nào?
Theo Luật Sở hữu trí tuệ 2022, có 2 phương thức để chương trình máy tính được bảo hộ là Đăng ký chương trình máy tính dưới dạng bằng độc quyền sáng chế và đăng ký chương trình máy tính theo bản quyền tác giả.
Bảo hộ chương trình máy tính theo bằng độc quyền sáng chế
Điều 27.1 Hiệp định TRIPS quy định sáng chế có trong tất cả các lĩnh vực công nghệ, với điều kiện là sáng chế phải mới, liên quan đến một bước sáng tạo và có khả năng áp dụng công nghiệp, tùy thuộc vào một số ngoại lệ hạn chế nhất định.
Tại nhiều quốc gia, các sáng chế liên quan đến phần mềm là đối tượng có thể cấp bằng độc quyền sáng chế nếu các phần mềm có đặc tính kỹ thuật hoặc liên quan đến giảng dạy kỹ thuật. Nghĩa là, một chỉ dẫn hướng tới một người có trình độ kỹ thuật trung bình về việc làm thế nào để giải quyết một vấn đề kỹ thuật cụ thể sử dụng một phương tiện kỹ thuật. Với điều kiện phần mềm tạo ra hiệu quả kỹ thuật, sau đó phải xem xét liệu có đáp ứng các điều kiện để có thể cấp bằng độc quyền sáng chế hay không.
Bảo hộ chương trình máy tính theo bản quyền tác giả
Các chương trình máy tính dạng mã đối tượng chia sẻ quan hệ pháp lý về quyền tác giả của các tác phẩm văn học và nghệ thuật khác được lưu trữ trong hệ thống máy tính dạng máy có thể đọc được. Chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học, theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ.
Việc lựa chọn hình thức bảo hộ phù hợp cho chương trình máy tính phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tính chất, đặc điểm của chương trình, mục đích sử dụng và chiến lược kinh doanh của chủ sở hữu.
Thời hạn bảo hộ quyền tài sản của chương trình máy tính là bao lâu?
Đúng như bạn đã nói, việc lựa chọn hình thức bảo hộ phù hợp cho chương trình máy tính phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:
Tính chất và đặc điểm của chương trình
- Tính mới. Chương trình có tính mới, sáng tạo và khác biệt so với các chương trình đã có sẵn hay không?
- Tính độc đáo: Chương trình có sử dụng các giải pháp kỹ thuật độc đáo hay không?
- Tính phức tạp: Chương trình có cấu trúc phức tạp và đòi hỏi nhiều nỗ lực sáng tạo hay không?
- Khả năng áp dụng. Chương trình có khả năng áp dụng rộng rãi trong thực tế hay không?
Mục đích sử dụng
- Chương trình được phát triển để sử dụng nội bộ hay thương mại hóa?
- Chương trình được sử dụng trong lĩnh vực nào (công nghiệp, y tế, giáo dục, v.v.)?
Chiến lược kinh doanh
- Chủ sở hữu muốn bảo vệ bí mật kỹ thuật của chương trình. Hay muốn khai thác giá trị thương mại của chương trình?
- Chủ sở hữu muốn bảo vệ chương trình trên thị trường quốc gia hay quốc tế?
Gợi ý về việc lựa chọn hình thức bảo hộ phù hợp
Quyền tác giả: Đây là hình thức bảo hộ phù hợp cho hầu hết các chương trình máy tính. Quyền tác giả bảo hộ cho bản thân mã nguồn, giao diện người dùng. Và tài liệu hướng dẫn sử dụng của chương trình.
Sáng chế: Hình thức này chỉ phù hợp cho những chương trình máy tính có tính mới, sáng tạo. Và áp dụng giải pháp kỹ thuật độc đáo. Sáng chế bảo hộ cho chức năng và cách thức hoạt động của chương trình.
Bí mật kinh doanh. Hình thức này phù hợp cho những chương trình máy tính có giá trị thương mại cao. Và chủ sở hữu muốn giữ bí mật về kỹ thuật của chương trình. Bí mật kinh doanh bảo hộ cho thông tin bí mật về chương trình. Không được công khai cho công chúng.
Chủ sở hữu chương trình máy tính cũng có thể kết hợp nhiều hình thức bảo hộ khác nhau. Để bảo vệ quyền lợi của mình một cách hiệu quả nhất.
Việc lựa chọn hình thức bảo hộ phù hợp là một vấn đề quan trọng và cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Chủ sở hữu chương trình máy tính nên tham khảo ý kiến của luật sư chuyên về sở hữu trí tuệ để được tư vấn cụ thể.
