Bài hát là một trong những tài sản trí tuệ của tác giả. Tác giả đã bỏ rất nhiều công sức, tâm huyết và trí tuệ của mình để có thể nghiên cứu, sáng tác ra một tác phẩm âm nhạc. Vì vậy mà nó được Nhà nước Việt Nam cho phép đăng ký bảo hộ quyền tác giả. Tuy nhiên, hiện nay, việc xâm phạm quyền tác giả xảy ra khá phổ biến. Trong nội dung bài viết này công ty Luật Hùng Sơn sẽ chia sẻ một vấn đề mà khá nhiều người còn băn khoăn, đó là việc chế lời bài hát có vi phạm bản quyền tác giả không?
Bản quyền tác giả là gì?
Bản quyền tác giả chính là quyền tác giả. Việc bảo hộ quyền tác giả là cách để pháp luật bảo vệ giá trị của tác phẩm và quyền, lợi ích hợp pháp của những người tạo ra tác phẩm đó. Căn cứ khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung 2009 và năm 2019 thì quyền tác giả là quyền của cá nhân, tổ chức đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc đối với tác phẩm mà mình sở hữu.
Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt chất lượng, nội dung, hình thức, ngôn ngữ, phương tiện, chưa công bố hay đã công bố, chưa đăng ký hay đã đăng ký. Người sở hữu hoặc sáng tạo tác phẩm là người giữ bản quyền của tác phẩm đó và được pháp luật về sở hữu trí tuệ bảo hộ.
Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả
Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả được quy định tại Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009 và 2019 như sau:
Thứ nhất là tác phẩm văn học, khoa học và nghệ thuật được bảo hộ bao gồm:
a) Tác phẩm khoa học, tác phẩm văn học, giáo trình, sách giáo khoa và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc được thể hiện dưới dạng ký tự khác;
b) Bài phát biểu, bài giảng và bài nói khác;
c) Tác phẩm báo chí;
d) Tác phẩm âm nhạc;
đ) Tác phẩm sân khấu;
e) Tác phẩm điện ảnh và các tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự;
g) Tác phẩm mỹ thuật ứng dụng, tác phẩm tạo hình;
h) Tác phẩm nhiếp ảnh;
i) Tác phẩm kiến trúc;
k) Bản họa đồ, bản đồ, sơ đồ, bản vẽ liên quan đến kiến trúc, địa hình, công trình khoa học;
l) Tác phẩm văn học, tác phẩm nghệ thuật dân gian;
m) Bộ sưu tập dữ liệu, chương trình máy tính.
Thứ hai là tác phẩm phái sinh chỉ được bảo hộ theo quy định trên nếu việc bảo hộ không gây phương hại đến quyền tác giả của tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh.
Chế lời bài hát có vi phạm bản quyền tác giả không?
Quyền tác giả được bảo hộ bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Việc chế lời bài hát dựa trên tác phẩm âm nhạc đã được công bố chính là sử dụng quyền tài sản của chủ sở hữu quyền tác giả. Cụ thể là khai thác tác phẩm âm nhạc này để làm tác phẩm phái sinh.
Theo điểm b khoản 2 Điều 27 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2019 thì thời hạn bảo hộ đối với quyền tác giả của tác phẩm âm nhạc là suốt cuộc đời của tác giả và 50 năm tiếp theo năm mà tác giả chết. Trường hợp mà tác phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ của tác phẩm âm nhạc chấm dứt vào năm thứ 50 năm sau năm mà đồng tác giả cuối cùng chết. Theo khoản 8 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi 2009, 2019 thì tác phẩm phái sinh là tác phẩm được dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm cải biên, chuyển thể, chú giải, biên soạn, tuyển chọn.
Trường hợp 1: Chế lời bài hát còn thời hạn bảo hộ
Có thể thấy, việc chế lời bài hát là việc sử dụng tác phẩm âm nhạc đã có để phóng tác. Hay nói cách khác là sử dụng tác phẩm âm nhạc đã có để phỏng theo nội dung mà viết lại thành một tác phẩm khác theo một hoặc một số yêu cầu nhất định. Khi cá nhân, tổ chức muốn sử dụng một tác phẩm âm nhạc đang trong thời hạn bảo hộ để viết lời mới mà thì phải xin phép chủ sở hữu quyền tác giả và trả tiền thù lao, nhuận bút cho chủ sở hữu quyền tác giả đối với bài hát đó. Nếu làm viết lại lời mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả, của tác giả thì đây là hành vi xâm phạm quyền tác giả theo quy định tại Khoản 7 Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ: “Làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, của chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm được sử dụng để làm tác phẩm phái sinh, trừ trường hợp quy định tại điểm i khoản 1 Điều 25 của Luật sở hữu trí tuệ”.
Trường hợp 2: Chế lời bài hát hết thời hạn bảo hộ
Còn nếu thời hạn bảo hộ tác phẩm đã hết, cá nhân, tổ chức khác có thể sử dụng tác phẩm này mà không cần phải xin phép hay trả tiền thù lao, tiền nhuận bút đối với chủ sở hữu quyền tác giả.
Kết luận: Như vậy, khi có nhu cầu viết lại lời bài hát thì các cá nhân, tổ chức nên liên hệ với tác giả để xin phép viết lại lời bài hát và nếu cần thì phải trả tiền nhuận bút, thù lao đầy đủ cho tác giả.
Một số quy định về quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc
– Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do chính mình sáng tạo ra hoặc do mình sở hữu.
– Tác phẩm là một sản phẩm sáng tạo trong các lĩnh vực như nghệ thuật, văn học và khoa học. Tác phẩm được thể hiện bằng bất kỳ hình thức hay phương tiện nào.
– Tác phẩm phái sinh là tác phẩm dịch từ loại ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm cải biên, phóng tác, chuyển thể, chú giải, biên soạn, tuyển chọn.
– Tác phẩm âm nhạc là tác phẩm được thể hiện dưới dạng các nốt nhạc trong bản nhạc hoặc được thể hiện dưới dạng các ký tự âm nhạc khác mà không có hoặc có lời. Theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ thì tác phẩm âm nhạc là một trong những loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả.
Theo Điều 10 Nghị định 22/2018/NĐ-CP đã hướng dẫn cụ thể về tác phẩm âm nhạc như sau : Tác phẩm âm nhạc được quy định tại điểm d khoản 1 Điều 14 của Luật sở hữu trí tuệ là tác phẩm được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác hoặc được định hình trên bản ghi hình, ghi âm có hoặc không có lời và cũng không phụ thuộc vào việc đã được trình diễn hay chưa trình diễn.
– Quyền tác giả được bảo hộ bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản theo quy định tại Điều 19 và Điều 20 của Luật sở hữu trí tuệ.
– Thời hạn bảo hộ đối với quyền tác giả là một tác phẩm âm nhạc theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm mà tác giả chết. Trường hợp tác phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ của tác phẩm sẽ chấm dứt vào năm thứ 50 năm sau năm mà đồng tác giả cuối cùng chết. Vậy, nếu thời hạn bảo hộ tác phẩm này đã hết, cá nhân, tổ chức khác có thể sử dụng tác phẩm này mà không cần phải xin phép và cũng không cần phải trả tiền nhuận bút, thù lao đối với chủ sở hữu quyền tác giả.
Trên đây là những thông tin về vấn đề chế lời bài hát có vi phạm bản quyền không. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích với bạn. Trường hợp còn bất kỳ thắc mắc gì cần được tư vấn, vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ chi tiết.
